Antonides – Book 1 – Chapter 8

AGTSTE HOOFTSTUK.

Levens-ftyl en Oeffeningen ter Bequaminge der

Sryt-Speelers. De Meftinge, en waar mede

gefchiedde. Onthoudinge en fpeninge. Wa-

kinge. Onthoudinge van Byflaap.

Arbetit en geduirige Oeffeninge.

Schaduw-vegten.

§ I.

Om ter verrigtinge van deze, en zonderling

de vyf vermaarde Hooft-fpeelen, bequaam te

worden, was ’er een zonderlinge Levens-ftyl,

en veelvuldige en zwaare Oeffeninge ten hoog-

ften van noden. Van deze, en ’t gene daar toe behoort,

zo veel ’t tot ons oogmerk dienftig is, zullen wy in dit

tegenwoordige fpreeken.

§ II.

De Levens-ftyl was niet eenderlei, nog altyd dezelf-

de. Dog ten eerften is aanmerkens-weerdig de weelde-

rige SAGINATIO, meftinge, om zulke zwaare rompen

te verkrygen, dat ze naa geheele laften en gevaarten ge-

leeken: ten einde om dus met te meerder zwaarte den

Tegen-partie te konnen verdrukken, en tegen deffelfs

aanvallen en beftorminge onbeweeglyk vaft ftaan: want

wie zal een geheele laft beweegen ? Deze meftinge, om

grove zwaarte te verkrygen, oordeelen wy niet alge-

meen voor alle Speel-oeffenaars geweeft te zyn, maar

alleen voor de PUGILES, Vuift-vegters, LUCATO-

RES, Worftelaars, en degene, die met onbeweeglyk

Boek – pag. 94

vaft te ftaan den prys zogten te verkrygen (*): niet voor

de gene, die met een fnelle Ren-loop, gezwinde fprongen,

lugtige fchyf-werpinge e. f. v. uit te fteeken poogden: na-

dien voor deze niets schadelyker dan grof-lyvigheid we-

zen konde.

§ III.

Dat ’er nu zulken SAGINATIO of meftinge gefchied-

de, geven ons de Schriften der Oude klaar genoeg te

kennen, en is zelfs openbaar uit ’t zeggen van Plautus, Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 1

die pugilicè & athleticè valere, en wederom, pancraticè

atque athleticè, op de wyze der Vuift-vegters en ander Stryd- Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 2

fpeelers wel te vaaren, voor zig te meften, en in zwaarte aan

te groeyen, gezegt heeft. En Atheneus fpreekt breeder van Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 3

haar inflokkinge en buikvullinge na de wyze der meft-

beeften: teffens te verftaan geevende, dat onder dezelve

in ’t vreeten uitblonken eene THEAGENES THA-

SIUS, MILO CROTONIATA, ASTYDAMAS en

TIMOCREON RHODIUS. Hier vandaan is ,

SAGINARE, meften, aan de Stryd-fpel-oeffenaars by-

na eigen gemaakt: want Tertullianus heeft gezegt; fa-

ginentur pugiles & pyfɛtae Olympici, illis ambitio corpuris,

quibus & vires neceffariae: dat is; laat de Olymp-vuift-veg-

ters en flagers gemeft werden, hen de zugt ter zwaarleedig-

heit zyn, die groote kragten van nooden hebben. En Dio-

genes Laërtius:

(*) Lydius Agon. Sacr cap. 6. zegt; fortes Athletae locum,

Quem femel obtinuerant, fervabant, nec ullo modo de gradu aut ftatio-

ne fe dimoveri patiebantur. Seneca de Tranquill. Vitae lib. 11. cap. Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 4

9. zegt fanè tentae curae fuit in gradu conftare, ut contenderent caefi

cundem obtinere locum &c. Buiten twyffel heeft Paulus die gewoon-

te op het oge gehat, fchryvende aan de Corinthiers: Cor 1.;

58 zyt ftantvaftig, onbeweeglyk: ) Over den

t’ zamenftel van die twee woorden zegt Grotius; bis idem dixit,

ut oftendat, magnam requiri conftantiam in officio facienao. Men zie

ook Col. 1: 23. I Cor. 7: 37. Phil. 4: 1.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 1 – Plautus Epid. Aɛt. 1. Sc. 1.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 2 – Bacchid. Aɛt. 2. Scen. 3.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 3 – Athen. lib. 10. fub initio

Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 4 – Tertullian. lib. adverf. Pfychic.

Boek – pag. 95

: dat een zeker zalver Pythagoras op

die wyze de Stryd-fpeelers gemeft hebbe. En Curtius heeft Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 5

DIOXIPPUS den Stryd-vegter faginati corporis belluam, Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 6

dat is, ’t gemefte beeft, geheeten. Ruimweidiger ver- Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 7

toog dezer dingen konnen wy by Mercurialis en Faber

vinden.

§ IV.

De Meftinge nu gefchiedde oudtyds met CARICIS,

dat is, drooge vygen, nooten e. f. v. naa ’t verhaal van Pli- Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 1.

nius en Oribafius. Edog de eerfte verhaalt, dat boven- Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 2

gemelde PYRHAGORAS (niet de wyze Samiër), maar

een vermaart Salver of Oeffen-meefter) in derzelver plaat-

ze vleefch: maar de laatfte, dat eenen GORAS ’t vleefch

te eeten eerft heeft ingevoert in de perzoon van een Sa-

meër, met name EURAMENES, en dat van daar ’t ge-

bruik van vleefch-eetinge tot de nakomelingen zouw

voortgeflagen zyn. Hoe ’t zy, zeker Mercurialis be-

fluit, dat de vleefch eetinge voor deze Meftelingen in

gebruik geweeft zy ten minften voor de leeftyd van de

beroemde Genees-Heer Hippocrates, nadien Die ’er van Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 3

gewaagt heeft in opzigt van de Spel-Vegter BIANTES.

’t Vleefch nu, ’t welk hun gegeven wierd, was zomtyds

Geiten-vleefch, ook wel Verkens-ballen, als Martialis aan- Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 4

wyft in een fchimp-vers tegen eenen Zoilus. Maar gewoon- Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 5

lyk was ’t Runder- en nog gewoonlyker Verken-vleefch,

als ’t welke wegens zyn lymagtige en kleevende hoeda-

nigheid geoordeelt is by tuffchenkomfte van een goede

maag en zwaare oeffeninge, allermeeft te voeden. An- Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 6

dere willen, dat tot de meftinge niet ’t geheele vleefch

maar zonderling van de agterfte beenderen genoomen wier-

de: welker fpieren van de Grieken en Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 7

geheeten wierden: en hier van daan haalt Hofman het

woord COLIPHIUM, met welke de fpyze der Spel-

Vegters genammt is: hoewel Mercurialis COLIPHIUM

Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 5 – Curtius lib. 9. c. 7.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 6 – Mercur. l. 1. c. 15.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § III. 7 – Faber l. 3. c. 1. 2. 3.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 1 – Plin. hift. nat. lib. 23. cap. 7.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 2 – Oribaf. lib. 1. cap. 40.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 3 – Hippocr. in Epid. 5. §. 70.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 4 – Martial. lib. 3. Epigr. 81.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 5 – Galenus l. 2. Meth.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 6 – P. Caftelanus lib. 2. de carn. &c. c. 5.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 7 – T. Bartholinus de morbid. bibl. c. 8.

Boek – pag. 96

zegt geweeft te zyn een fpyze uit Kalf- of Rundt- en Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 9

Verken-vleefch, en daar en boven uit broodt en kaas zon-

der ftremzel, te gader gemengt, toebereidt. Zommi-

ge willen ook, dat COLIPHIUM zyn naam ontfangen

heeft van en , de fterkte der ledematen, om dat het Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 10

de leden verfterkte, by kleine beetgens wel geknauwt

en langzaam gegeeten zynde. Hoe ’t zy: ’t is zeeker, Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 11

dat COLIPHIUM mede tot de fpyze der Stryd-fpeelers Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 12

behoorde, gelyk klaarblyk blykt uit ’t zeggen van Juve- Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 13

nalis.

–comedunt coliphia pauci

dat is: Weinig zyn ze die begeeren

Op der Stryders fpys te teeren. Dat is: Wei-

nige worden Stryd-fpeelers. Als meede uit Martialis. Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 14

Cum coliphia fexdecim comedit

dat is:

Als zy zwolg zeftienmaal

Des Speelers rauw onthaal.

Edog Plinius Valerianus geeft ons ook te verftaan, dat Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 15

by de fpyze der Stryd-fpeelers annys gedaan is. Dewyl

nu by ouds maar drooge kaas, of liever wrongel, en

drooge vygen, en daar na maar het droogfte des vleefchs

zonder eenige vogtigheid of indoopzel van de Stryd-

fpeelers is gegeeten, zo is haar fpys-gebruik Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 16

en , arida faginatio, dat is, de drooge fpyzinge

geheeten. Mercurialis laat ook niet na jets te melden

van de quantiteit der fpyze, die de Stryd-Vegters namen,

uit Galenus toonende, dat een, die twee pond vleefch

at, maar weinig inzwolg; terwyl van de berugte MI- Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 17

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 9 – Hofman Lexic. univ. in voce Colephia

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 10 – Mercur. l. 1. c. 15.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 11 – Ph. Pheiff. antiq.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 12 – Graec. l. 1. cap. 49.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 13 – Juvenal. fatyr. 2. vs. 53.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 14 – Martial. lib. 7. epigr. 67.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 15 – Pl. Valer. de Remed 4. c. 27.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 16 – Hofman. Lex. in Arida faginatio

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 17 – Mercur. l. c.

LO, een groote Vraat, word gezegt, dat Hy twintig pond

vleefch, zo veel brooden, en dan nog drie Choas wyn,

en op een ander tyd een geheele ftier verflonden zouw

hebben: terwyl een ander Vuift-vegter, HERACLI-

DES met name, een Vraat was van een onverzadelyken

balg, en die geen gelyk en hadde. De vraatagtigheid Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 18

der Stryd-fpeelers wierd vermeerdert, zo wanneer zy als

regte Meft-verkens gedrongen wierden om veel te ee- Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 19

ten, ’t welk , , en

, dwang om te eten, genaamt wierd. Welke gul-

zigheid en veelheid in ’t eeten veroorzaakte, dat de

Stryd-fpeelers met veele en zwaare accidenten overvallen

wierden: wyl, naa ’t zeggen van Ariftoteles, de natui- Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 20

re geen magts genoeg heeft, om in zulken vratigheid alle dee-

len der fpyze door ’t geheele lichaam te ontdoen, en ontdaan

zynde gelykmaatig te verdeelen. In ’t eeten hielden voorts

de Stryd-fpeelers, na Mercurialis berigt, geen of weinig

order: egter wil Galenus, dat ze niet zo veel fpyze

’s morgens als ’s avonds namen, dewyl naa zyn gevoelen

de flaap de befte concoɛtie veroorzaakt. Plinius egter Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 21

ftreeft hier tegen, ftellende, dat de Stryd-vegters meer

door wandelinge, als door slaap, de fpyze hebben zoeken te

verteeren, wyl de flaap wel dik, maar niet teffens fterk

zouw maaken.

§ V.

Tot de Levens-ftyl behoorde voorts de Styd-fpeeleren

ABSTINENTIA, onthoudinge, (*) PARCIMONIA,

fpaarzaamheid, DURITIA, gehardheid.

(*) Paulus zegt, 1 Cor. 9: 25.

een jegelyk die (om prys) ftrydt, onthoud hem in alles.

Voftius zegt: refpicit ad morem athletarum, qui certa viɛtus rati-

one utebantur, & corpus variis exercitiis ad certamen praeparabant.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 18 – Aristot. Polit. l. 8.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 19 – Galenus de Valet. lib. 3.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 20 – Ariftot de Gen. Anim. lib. 4.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IV. 21 – Plinius Nat. Hift. lib. 11. cap. 52.

Boek – pag. 98

§ VI.

Want of ze wel als Meft-verkens gevoedert wierden,

gelyk gebleeken is, zo hadde zelfs in dezen een onthou-

dinge en ftriɛte fpeeninge plaatze; nadien ’t fchynt, dat Eerste Boek – Hfst. VIII. § VI. 1

hen by zeekere tyden gebooden is van ’t veel eeten zig

te onthouden: en ’t was eene noodwendige onthoudinge

’s middaags niet van COLIPHIUM, en ’s avonds, be-

halven dat, droog gebraaden vleefch zonder alle fmaak-

gevend indoopzel te gebruiken, en dus maar van de een-

voudigfte fpyze te leeven, en bynaa alle veranderinge te vlie-

den, op dat ik dus Plutarchus navolge. Jacobus Lydius Eerste Boek – Hfst. VIII. § VI. 2

fchynt ons ’t ook niet qualyk gevat te hebben, als Hy

oordeelt, dat de Stryd-fpeelers wel dik gemeft wierden

zo lang, tot dat zy tot haar grof-lyvigheid en zwaarte Eerste Boek – Hfst. VIII. § VI. 3

gekomen waaren, maar daar na ’t bevel ontfingen van

onthoudinge, foberheid, ja zelfs om te vaften: waar van

Zo zeide Epiɛtetus lib. 3. cap. 15. ;

. Dat is: wilt gy in de Olymp-fpeelen overwinnen ? dan

moet gy de order wel in agt nemen, eten zo veel als nodig is, u onthou-

den van banketten, het lichaam ook tegen uwe wille oeffenen, en dat

op de te voren bepaalde uire, in hitte en koude: dan moet gy geen kout

water drinken, zomtyds ook zelf geen wyn: en gy moet u aan een Vleefch-

houwer, een Slagter, als aan uwen Genees-Meefter overgeven. Zom-

mige Uitleggers meenen, dat Paulus door de niet de

matigheid in fpyze en drank, maar de onthoudinge van het

Vrouwe-gebruik bedoelt, gelyk zo de Onzen door

kuifch overzetten Tit. 1: 8. En men denkt, dat zulks

zeggen wil Hand. 24: 25. Gal. 5: 22. 2 Petr. 1: 6. Zo

1 Cor. 7: 9. Dog dewyl Paulkus in de eerftgenoemde plaats

het woord alles daar by voegt, denken wy, dat Hy het

oog heeft op alle dingen, waar van fig de Stryder onthouden moet,

als brafferie, dronkenfchap, ontugtigheid, wulpsheid, e. z. v.

Zo verftaat het ook Chryfoftomus Homil. 23. in Corinth. Paulus

wil leren, dat zig voor al dan de Chriftenen moeften van alles

zulks onthouden. Ziet Luc. 2 1: 34. Rom. 13:13.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VI. 1 – Faber Agonift. lib. 3. c. 3.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VI. 2 – Plutarch. Symp. lib. 4. probl. 4.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VI. 3 – J. Lydius Agon. Sacr. c. 5.

Boek – pag. 99

daan ook Chryfoftomus , ‘t Vaften het Eerste Boek – Hfst. VIII. § VI. 4

de oeffeninge der Stryd-fpeelers heeft geheeten. Daar en

boven is ‘t, volgens onze §. II. voorgeftelde giffinge te

denken, dat de onthoudinge en ftrikte foberheid, ja ’t vaften

zelfs, plaats gevonden hebben in degene, die niet ftyf-

ftaan, nog met haar zwaarte drukken, maar met een

vlugge loop, of lugte fprongen e. f. v. ’t oog der aan-

fchouwers vermaak aandoen zouden. Hoe ’t zy, gelyk

omtrent de Speel-ftryders gulzigheid, vraatige meftinge

en onmatigheid plaats hadde, zo had ’er ook ontrent

plaats ftrenge onthoudinge, foberheid, en ’t quellig vaften.

§ VII.

Maar ook vonden daar plaats de VIGILIAE wakker-

heid of waakinge. Immers Vader Chryfoftomus geeft dit Eerste Boek – Hfst. VIII. § VII. 1

te kennen. Want of de Stryd-fpeelers wel als Meft-

verkens, zonderling in ’t avond-maal, inflikten, en

daarop, als dik opgevulde zoggen, gingen liggen, flaa-

pen, ronken; zo is ’t te denken, dat, gelyk deze nu

haar vereifchte zwaarte verkregen hebbende, de meftin-

ge een einde nam (te meer, wyl, naa Galenus zeggen, Eerste Boek – Hfst. VIII. § VII. 2

zulken leeven niet langer als maar vyf jaaren zouw heb-

ben konnen duiren) alzo ook ’t fnorken en flaapen een

einde hebbe genoomen, en plaats gemaakt voor ’t ver-

drietelyk en pynelyk waaken. Dan voorts mag men ‘t

waaken ook eigen maaken aan degene die gezwinde lee-

den van nooden hadden, t. w. de Lopers, Springers e. f. v.

Want ’t waaken, zonderling als ’t met onthoudinge en va-

ften gepaart ging, hen voor loome grofheid bewaaren

konde.

§ VIII.

Daar wierd ook gevonden CASTITAS, ten minften

onthoudinge van de byflaap. Daarom getuigt de vermaar-

de Plato, dat ASTYLUS, DIOPOMPUS, CRYS- Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 1

SO, ICCUS de Tarenter zig van de byflaap zuiver be-

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VI. 4 – Chryfoftomus homil. 1. de jejunio

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VII. 1 – Chryfoftomus hom. ad. pop. Ant.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VII. 2 – Galen. libr. de morb. temp.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 1 – Plato de legib. l. 8.

 

Boek – pag. 100

waart hebben. Van de onthoudinge dezes, getuigt ook

Galenus, en na Hem Bafilius Magnus, fchryvende Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 2

dat de Paedotriben, Oeffen-meefters, overwegende, dat door Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 3

de byflaap ’t lichaam zwakker, en tot noodzaakelyke verrig-

tingen traag en kragteloos gemaakt wierde, hebben een wet

van onthoudinge gegeeven, die der Jongelingen lichaamen

van de welluften zuiver zoude bewaaren, en niet toelaaten

aan de Spel-ftryders, deze fchoone Vrouwens zelfs maar

aankyken mogten. Met dit ftemt ook over een ’t zeggen

van Chryfologus: in deze aarde ftrydt, gelyk zy die be- Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 4

geeren te overwinnen zig onthouden ….. van alle onreinig-

heid, met zodanige kuisheid, dat ze ook zelfs geen eigen hou-

welyken zoeken, en niet durven hoopen te zullen overwinnen,

’t en zy ze haar lichaam kuifch ende rein bewaart hebben.

Dat de Stryd fpeelers zig van den byflaap te onthouden

hadden, getuigt ook Martialis, fcherzende met een ze- Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 5

kere Blattara; en Horatiu, zeggende: Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 6

Qui ftudet optatam curfu contingere metam,

Multa tulit fecitque puer, fudavit & alfit,

Abftinuit Venere & vino – –

dat is:

Die met een fnelle loop jaagt naa gewenfchte meeten,

Heeft veel verdragen, Hy moeft zwoegen ende zweeten,

En zig onthouden van de Vrouwen en de wyn.

Om deze rede was ’t ook, dat EUBATES zig aan Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 7

LAIS verbond, dog onder voorwaarde, van ’t houwe-

lyk niet na ’t gedaane Stryd-fpel te voltrekken, ge-

lyk AElianus zegt, die ook getuigt, hoe nauwkeurig

zig te vooren gemelde ICCUS gedraagen heeft om- Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 8

trent de fpyze-wet, en de onthoudinge van de byflaap

door al zyn leeven. Ja, Mercurialis getuigt, dat de

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 2 – Galenus de loc. affeɛt l.6.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 3 – Bafilius Magnus homil. 52

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 4 – Chryfologus ferm. 119.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 5 – Martial. lib. 11. Epigr. 48

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 6 – Horat. art. poët. vs. 412–414.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 7 – Aelianus Var. Hift. l. 10. c. 2.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 8 – Idem l. 11. c. 3.

Boek – pag. 101

Stryd-fpeelers, ten einde om byflaap luft te verdooven,

zig met koudt waater baadden; gelyk ze ook gezegt Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 9

worden, om de nagtze verontreinigingen te verhinde-

ren, plaaten loots op haar lendenen en nieren gelegt te Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 10

hebben; van ’t welke Johannes Caffianus ons dit be- Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 11

rigt nagelaaten heeft: de Stryd-fpeelers hebben zig tot

dusverre van de veronreiniginge uit byflaap zuiver bewaart, Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 12

datze, als zy zig bereidden tot de Stryd-fpeelen, op dat ze

niet miffchien, by den droom door ’t nagt-bedrog bedrogen

zynde, de kragten zouden koomen te verliezen, een langen

tyd met uitgezogte loot-plaaten de plaatze der nieren hebben

bedekt, ten einde zy, ’t koude metaal omtrent de teel-deelen

gevoegt zynde, magtig mogten zyn de onkuize vogten te be-

dwingen. Galenus egter heeft ’t voor een mifflag geree-

kent, dat de Stryd-fpeelers zig geheel van den byflaap

zouden onthouden, wyl de gemefte lichamen door ‘t

matig gebruik dezes voor loome luiheid zouden hebben

konnen bewaart worden, tot welke zy anders noodza-

kelyk moeften vervallen. Hier van daan willen zommi-

ge, dat de Stryd-fpeelers; uitgezondert miffchien deze of

gene, zig niet altyd van een matige byflaap hebben ont-

houden: nemaar die gebruikt om loome leeden te verlu- Eerste Boek -Hfst. VIII. § VIII. 13

ftigen, en de ftemme, van klaar in dof ontaard, te verhel-

pen: Maar dat zy egter zig alle daar van onthouden heb-

ben, ten ftrixten geduirende de fpeel-tyden, naa Eufta-

thius verklaaringe. Na gedane Spel-ftrydt fchynen ook

eenige welluftige den luft de geheele toom te hebben

laaten fchieten: tot welk ontugtige geryf ook bordee-

len by de Oeffen-fchoolen en Stryd-plaatzen fchynen ge-

weeft te zyn. ’t Is ten minften zeeker, dat tot zodani-

ge Hoere-winkels gedient hebben de Cellen onder den

ommetrek van de CIRCUS MAXIMUS, en andere

Schouw-burgen. By de Stryd-fpeelers was dan eigentlyk

een ftriɛte onthoudinge van byflaap voor een zeeker

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 9 – Plinius N. H. lib. 34. cap. 18.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 10 – Galenus de valet. lib. 6.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 11 – Caffian. lib. 6. c. 7.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 12 – Scheffer. ad AElian. l. 10. c. 2.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 13 – Plinius Nat. Hift. l. 28. c. 6.

Boek – pag. 102

tyd, t. w. tegen de openbaare fpeelen, en geduirende

dezelve te vinden, terwyl anderszins geen kleine ontugt

van die menfchen bedreeven wierde, als uit het vertoog Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 14

van Petr. Faber genoegzaam blykt.

§ IX.

Veelvoudig was ook de Arbeid en geduirig de oeffenin-

ge der Stryd-fpeelers: want arbeid was van ’t van fpys, drank, Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 1

byflaap, e. f. v. zig zo ftriɛt te onthouden: en daar en

boven was ’t niet als een zwoegende arbeid zig zo ge-

duirig te oeffenen met flaan, worftelen, in ftof en zant

te draaven, en wat ’er meer toe behoorde ten neerftig-

ften te verrigten. Geduirig, herzegge ik, dat is, in op-

zigt van zommige voor al haar leevenstyd, voor andere

ten minften eenige maanden, en de dertig oeffen-dagen,

in welke de voorfpeelen gehouden wierden (*), ten ein-

de de Stryd-fpeelers te bequamer in ’t openbaar verfchy-

nen mogten. En hoewel de dagelykze arbeid, en on-

ophoudelyke oeffeninge ten voorwerp had de hand-teerin-

ge van alle of van zommige Oeffen-fpeelers, zo was ze

egter ook daar in geleegen, dat de Stryd-fpeelen met ar-

men en beenen zonder tegenpartie tegen de fchaduwe

vogten: welke gevegt , umbratilis pugna, ‘t

fchaduw-gevegt, genoemt word. Van dit heeft Plato Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 2

, tegen de fchaduwe vegten gezegt van degene,

die zonder tegen-ftreever ftreeden. Edog zy wierden

ook gezegt tegen fchaduwe te vegten, zo wanneer

(*) Deze voorfpeelen waren onbloedig. Mogelyk ziet daar

Paulus op Hebr. 12:4. gy hebt nog tot den bloede toe niet tegengeflaan,

ftrydende tegen de zonde. Mogende hier eenigzins tot ophelderinge

dienen, ’t geene Jofephus fchryft van het krygs bedryf der Ro-

meinen Joodze Oorl. Boek. 3. Hooftft. 6. jemant ziende hun fpie-

gel-vegten en oeffening, zoude dezelve met regt mogen noemen een gevegt

zonder bloet, ende hunnen ftryden eene oeffeninge met bloet. Ofte; een

onbloedig gevegt, en eene bloedige oeffeninge.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § VIII. 14 – P. Faber Agonift. lib. 3. c. 4.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 1 – Idem ibidem cap. 5.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 2 – Plato in Apol. Antyllus. Oribafius. Mercurial.

Boek – pag. 103

zy ftreden tegen een fuil, paal, muur, om datze alsdan Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 3

meede zonder tegenftreever waaren. Van dusdanig

fchaduw-paal-muur-vegten kan men meer leezen by Plato, Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 4

Plutarchus, Juvenalis en andere. Zonderling oeffenden Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 5

zig tegen fuil of paal degene, die zig ten oorlog be- Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 6

quaamden: ’t welke Vegetius nader befchryft, als Hy Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 7

zegt, dat van jeder nieuw Soldaat een paal wierd in de

grond gezet, zo vaft, dat ze niet verwrikken konde, en zes

voeten hoog uitftak. Tegen dezen paal, als tegen een Tegen-

vegter, oeffende zig jeder nieuw Soldaat met teenen vlegtzel

en ftryd-kolve, als met een zweert en fchilt voorzien: zo dat

Hy nu poogde als ’t hooft of aangezigte te treffen, dan de

zyden dreigde, zomtyds ook arbeidde, om fchenkelen en bee-

nen te flaan, te rug fprong, toe-fprong, ’er tegen op-fprong,

en met alle gewelt de paal, als een tegenwoordig Tegen-ftree-

ver, houdende alle oorlogs-konft, beftormde. Van dit bedryf

heeft ook Seneca zyn fpreekwyze ontleent, als Hy zegt; Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 8

Exerceamur ad palum &c. Laat ons ons oeffenen tegen den

paal, e. f. v. Edog om tot de eigentlyke Stryd-fpeelers

weder te keeren, zy oeffenden zig ook arbeidzaamlyk

fchaduw-en fpeigel-vegtende tegen de lugt (*); gelyk uit

(*) Dit heeft Paulus op het oog, wanneer Hy zegt; te kam-

pen, niet alzo als de lugt flaande 1 Cor. 9: 26. Virgilius noemt dit

ook vires in ventum effundere, gelyk Francius erinnert (ad Naz.

p. 112.) Lucianus T. 2. de Gymnaf. p 271.

fpreekt van , met de hielen in de lugt flaan. Met

eene gelyke zegs-wyze meldet Paulus van een fpreeken in de lugt

1 Cor. 14: 9. . Dus Euripides in Hecuba;

myne woorden zyn ydel in de lugt geworpen. Suidas zegt;

, tegen de wint fpreeken. En Catullus Epigr. 68.

in vento & rapida fcribere aqua, dat is, fchryven in de wint en fnel-

vloeyend water. Ziet Erafmi Adagia: en vergelykt Job 6: 26.

zullen de redenen des mismoedigen voor wint zyn ? Ziet ook Lydius

Agon. Sacr. cap. 15.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 3 – Art. Gym. lib. 3. cap. 4.

Eertse Boek – Hfst. VIII. § IX. 4 – Plato de leg. lib. 7.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 5 – Plutarch. Symp. l. 7. Prob. 10.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 6 – Juvenal. Sat. 6. v. 247.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 7 – Vegetius de re Militari lib. 1. cap. 11.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 8 – Seneca Epift. 18.

Boek – pag. 104

Homerus en zynen Scholiaft Euftathius kan afgenomen Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 9

worden. Hier van daan heeft ook Mars den Vuift-vegter

DARES vertoont, als die ten voorfpel des ftryds met

veel gezwaay de armen beweegde en de lugt floeg,

zeggende:

Talis prima Dares caout altum in praelia tollit, Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 10

Oftenditque humeros latos, alternaque jaɛtat

Brachia protendens, & verberat iɛtibus auras.

’t Welk Vondel dus vertaalt:

Dees dapp’re Dares fteekt het hooft op, heet van toren,

En, reedt te vegten, toont zyn breede fchouder-blaan,

Zwaayt d’armen om en om: de grove vuiften flaan

En fchermen in de lugt.

Hier en boven oeffenden zy zig ook wel, met veel ar-

beid en zwoeginge, vegtende tegen met zant gevulde

manden: (*) gelyk blykt uit ’t zeggen van Chryfofto- Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 11

mus; ,

; ziet gy niet, hoe de Stryd fpeelers zig

oeffenen tegen met zand gevulde korven ? En elders: Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 12

,

,

; dat is; ziet gylieden niet, hoe degene, die

ze Stryd-vegters van de Vyf-fpeelen, noemen, als zy miffchien

geen tegenftrever in ’t perk vinden, een korf met zant vullen-

de, aldaar met alle kragt zig oeffenen ? Hier uit zien wy

ook, om wat reede de Stryd-fpeelers zig wel gewoon

waaren met eenig fchaduw-en fpiegel-gevegt zonder te-

(*) De Grieken noemen dat (van , een zak) welk

woort ook Paulus gebruikt Hand. 24. 16. hier in oeffene ik my

zelven e. z. v. gelyk het by Uitheemfche Schryvers zeer ge-

meen is.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 9 – Homerus Iliad

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 10 – Virg. AEnid. lib. 5. v. 375.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 11 – Chryfoft. in Ep. ad Hebr. homil. 19.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 12 – Chryfoft. in Ep. ad Hebr. Homil. 34.

Boek – pag. 105

genpartie alleen te oefenen, t. w.

, indien zy geen tegenftryder hadden. Edog

’er was nog een andere reede, die Mercurialis by de ge- Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 13

melde van Chryfotomus voegt, zeggende; of ’t zy, dat

de Oeffening zo delicaat, zagt, was, dat Hy niet durfde

verwagten de minfte quetzinge, welke t’ huis koomt de gene,

die met allerlei wapenen zig tegen eenen anderen gewoon zyn

te oeffenen. Anders egter was de gewoone oeffeninge, te

kampen met eenige wederpartye, en doorgaans met

fcherp geweer, gelyk ook by de Romeinen de GLADI-

ATORES met ’t fcherpe lemmer kampten, ’t welke,

naa ’t zeggen van Dion, Keizer Antonius, afkeerig

van onnutte bloedftortinge, verbooden heeft, willen-

de, dat zy voorts hunne vegterien met ftomp geweer,

gelyk heden doen, zegt Mercurialis, de gene die de fcherm-

konft leeren, verrigten zouden.

§ X.

Hoewel nu zommige voor al haar leeven, andere een

onbepaalde tyd, en alzo meenigmaal maar kort-wylig

zig in de Oeffen-fchoolen bezig hielden, zo was ’t eg-

ter voor degeene, die de openbaare Olymp-fpeelen te hand-

teeren dagten, een noodwendig vereifch, dat ze tien

maanden doende geweeft waaren (wel te verftaan voor

de , Voorfpeelen, die ook nog dertig daagen

duirden): nadien zy zulks met dieren eede, boven de

uitgefnedene ballen eens Verkens geftaaft, beneffens an-

dere dingen verzeekeren moeften; gelyk Paufanias ter

gemelder plaatze koomt aan te wyzen.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § IX. 13 – Mercurialis loc. cit.

Eerste Boek – Hfst. VIII. § X. 1 – Paufan. lib. 5.