DERDE BOEK,
HANDELENDE
VAN DER
OLYMP-SPEELEN
PRYS EN KROONE DER
OVERWINNINGE.
_____________________________________
EERSTE HOOFT-STUK.
Inhout van het derde Boek. Moeft blijken, wie de
Overwinnaar was. Regteren hier toe nodig. De-
ze was doorgaans de Spel-gevende Vorft. Ook
wel een of meer hier toe verkoren. Van minder
of meerder vaardigheid. Weiniger of meerder in
aantal. Waarom Hellanodiken genaamt. Hun
werk, en dat der Agonotheten. Der Hellanodi-
ken groot aanzien en luifter. Waren wel de Ko-
ningen zelf. Hunne zittinge hoe en waar. Wa-
ren heerlijk uitgedoft, en wel in Purper. Had-
den eene Kroone op ’t Hooft. Ook Staven in de
Hant. Deze waren tot praal, tot vermaninge,
om regt te oordeelen, tot teeken van magt, en
vermogen om te ftraffen. Wie al geftraft wier-
Boek – pag. 326
den. De regtheid der Staf een toonteeken van
Geregtigheid. De Staf ook een uitbeeldinge van
Vrede. De Hellanodiken geagt als Voorzittende
Goden des Spels.
§. I.
Alle de arbeid om en in de Olympize
Stryd-fpeelen aangewendet en gedaan,
doelde op de overwinninge en prys en
kroone daar uit te ontfangen: welke
inzigt alle moeyte en fmerte verzag-
ten, en alle gevaren veragten konde.
Tot dien einde wierden de pryzen voor
’t aangaan van ’t fpel uitgetrokken, op Drievoeten of ta-
felen ten toon geftelt, ook wel opgehangen, op dat de
glans derzelver den Speel-ftryders in de ogen fchitteren-
de hunne begeerte maar te meer mogte ontfonken,
voorts bemoedigen en tot de zwaarfte ondernemingen
aanfpooren. Want hoe blaakt ’t gemoet, nu ’t zondig
is, naa ydele eere ! Van de Prys en Kroone der Overwin-
ninge zal dan nu dit tegenwoordige Boek handelen.
§. II.
De Prys was voor den Overwinnaar: maar wie de O-
verwinnaar was, moeft eerft blyken en Hy ‘er voor ge-
regtelyk verklaart, en tot den prys geregtigt worden.
§. III.
Dewyl nu de Overwinnaar voor zoodanig geregtelyk
moeft genaamt, geopenbaart en verklaart worden, zoo
was ’t ten hoogften van noden, dat er Regteren waren,
die ’t vonnis dezen aangaande uitbragten. Dies zullen
wy allereerft van dezelve, en de haar aangaande zaken,
ten kortften en klaarften als ’t ons mogelyk is fpreken.
Boek – pag. 327
§. IV
’t Is op zyn plaats uit Pafchalius getoont, dat de
bezorginge, beftieringe der fpeelen van een ouder her-
komft is: gevolgelyk is af te nemen, dat by de Spel-
viering ook aldaar een agtbaar gezag en regterlyk ver-
mogen, om by vonnis den Overwinnaar te noemen, en
den prys toe te reieken, plaats gehad hebbe. Zulken
beftieringe en vonnis-vellinge berufte doorgaans in de fpel-
gevende Vorft. Dit zien wy klaar uit ’t gene Virgilius Derde Boek – Hfst. I. § IV. 1
van AENEAS verdigt, die Hy op ’t Siciliaanze ftrand
ten Spel gever, vervolgens ten Regter en Prys-uitdeeler
ftelt. Zoo hebben buiten twyffel de oude Eleeze Ko-
ningen, AEETHLIUS e. f. v. ook in alle die hoedanig-
heden voor aan gezeten. By de vernieuwinge van ’t
fpel heeft, naa aanwys van Paufanias, ook daar in voor Derde Boek – Hfst. I. § IV. 2
aan gezeten IPHITUS, ook OXYLUS, en de naa-
zaten van OXYLUS. Zoo zat in de Roomfe fpeelen,
zoo dikwyls ’t behaagde, de Keizer voor aan, gelyk de
Roomze Oudheden over al getuigen. Maar anders ge-
beurde het ook wel, dat, tot verrigtinge van ’t gene
deze hoedanigheden vereifchten, een of meer verkorenen
geftelt wierden. Zoo word ACHILLES gezegt Derde Boek – Hfst. I. § IV. 3
PHOENIX geftelt te hebben ten Opzienden van zyns
Vaders fpel, om op den ren-loop agt te geven, en de waar-
heid uit te fpreken. En PHILIPPUS de Macedonier,
Griekenland ander ’t juk gebragt hebbende, nam niet
alleen zelfs de voorzittinge in de Pythife fpeelen waar,
maar zond, dat wel het fpytigfte was en ’t ondragelyx-
te voor den Grieken, wel derwaards zyne Knegten, om
dat ampt waar te neemen, gelyk Demofthenes verhaalt. Derde Boek – Hfst. I. § IV. 4
Over ’t Neroniaanze fpel, wyl Hy doorgaans zelfs een
Mede-Speeler was, ftelde NERO Spel-Meefters, t. w.
Burgemeefterlyke Mannen, hen doende op de plaats der Derde Boek – Hfst. I. § IV. 5
Schouten zitten: nadien namelyk doorgaans de Schouten
Derde Boek – Hfst. I. § IV. 1 – Virgilius AEn. lib. 5.
Derde Boek – Hfst. I. § IV. 2 – Paufanias lib. 5.
Derde Boek – Hfst. I. § IV. 3 – Homerus Illiad.
Derde Boek – Hfst. I. § IV. 4 – Demofthenes Philipp. 3.
Derde Boek – Hfst. I. § IV. 5 – Suetonius in Nerone cap. 12.
Boek – pag. 328
PRAETORES, naaft den Vorft, of onder denzelven,
de beftiering der fpeelen en vooraanzitting in be-
flag hadden. Maar naa den uitgang, zoo ’t fchynt,
van OXYLUS ftem, de fpeelen meer en meer in aan-
zien gerakende, en ganfcch Grieken ’er belang in kry-
gende, of bereids hebbende, zoo zyn ’er twee Eleefe
Burgeren toe verkooren, om namelyk de Speelen te be-
zorgen, te beftieren, en over de overwinning te oordeelen:
en dit gefchiede op de vijftigfte Olymp-tyd: daarna is Derde Boek – Hfst. I. § IV. 6
’t gefchied, dat ‘er zeven, negen, tien en twaalf toe
verkoren zyn. En om ’t befcheidelyk te zeggen, op Derde Boek – Hfst. I. § IV. 7
de vyf en tzeventigfte Olymp-tyd wierden negen verko-
ren, die HELLANODIKEN, genaamt
wierden: als of men zeide; Griexe Regteren, of Regteren
van ’t Griexe volk. Daarna wierd haar getal vermeerdert Derde Boek – Hfst. I. § IV. 8
of vermindert, naa Staats gelegentheid. Maar waarom
wierden deze HELLANODIKEN genaamt ? Miffchien Derde Boek – Hfst. I. § IV. 9
om dat ze in ’t bgin uit alle Griexe-Staten, als zynde ‘t
fpel een gemeen fpel, daar toe geftelt waren, en zy waren
min of meer, naa dat min of meer Griexe Staten (Provincien
zouden wy zeggen) in het Eleefe verbont zig begeven
hadden. Deze namen de bezorging en beftiering op zig,
dog deeden het werk, zonderling voor af, verrigten
door eenige mindere Heeren, die den ouden naam van
AGONOTHETEN en ATHLOTHETEN, e. f. v.
droegen, dog welke naam zy ook overnamen als Op-
per-Agonotheten, Regteren, e. f. v. Edog als met verloop
van tyden ’t Griexe Bond door Macedoniërs en Ro-
meinen vernietigt wierde, zoo zyn deze Opper-Agono-
theten alleen uit de Eleërs verkoren: in opzigte van wel-
ke laatfte de woorden van Pafchalius te verftaan zyn, Derde Boek – Hfst. I. § IV. 10
als Hy zegt: Diɛti quoque , nempe Magiftra-
tus Elei, , Di-
fpenfatores, five Adminiftratores certaminis Olympici. Dat
Derde Boek – Hfst. I. § IV. 6 – Philoftratus in vita Apoll. lib. 5.
Derde Boek – Hfst. I. § IV. 7 – Pollux Onomaft. lib. 8.
Derde Boek – Hfst. I. § IV. 8 – Paufanias lib. 5.
Derde Boek – Hfst. I. § IV. 9 – Pafchalius de Coron. lib. 6. cap. 10.
Derde Boek – Hfst. I. § IV. 10 – Pafchalius lib. 6. cap. 11.
Boek – pag. 329
is: Ook zyn na Hellanodiken geheten, t. w. de Magiftraten
van Elis, dewelke van ’t Olymp-fpel Verzorgers en Regeer-
ders waren. Voorts hebben de HELLANODIKEN,
als Opper-Agonotheten, eerft doe zy uit alle Griexe Sta-
ten, en daarna doe ze alleen uit de Staat van ELIS
waren, zig verdeelt, en uit haar lichaam gevolmagtigt
eenige die over deze, en andere die over gene fpeelen
opzigt nemen, daar over oordelen, en de pryzen uit-
deelen zouden: in welke twee opzigten zy genaamt
wierden Regters,
of BRABEU-
TEN, dat is, Prys-uitdeelers (*), zynde drie geftelt over
de ren-loop, drie over het vyf-fpel, ende de anderen
over de andere fpeelen: t. w. om ’er over te oordeelen,
ende den prys uit te langen. Het zelfde dat wy bereids
in ’t eerfte boek met de woorden van Hofpinianus uit
Paufanias gezegt hebben. Derde Boek – Hfst. I. § IV. 11
§. V.
Deze HELLANODIKEN, zelfs van de latere tyd,
waren in zeer groot aanzien en luifter, t. w. om dat zy
zelfs uit de voornaamfte Grooten des Lands, als om
dat ze opgevolgt waren in ’t ampt en bedryf van de
(*)Pollux lib. 3. cap. 30. maakt dit onderfcheid tuffchen
en
, zeggende;
In de Mazyk-ftryden zitten wel de Rigters
, maar over de Worftel-perken ftaan de Prys-uitdeelers
die ook Plato
noemt. Deze zyn dan de Uit-
deelers van het , welk woord ook Paulus gebruikt
1. Cor. 9: 24. Phil. 3: 14. meer zinfpeelinge op de Olymp-ftry-
den, en, door Prys van de Onzen vertolkt. Philo zegt libr. de
Agricult. dat het eigenlyk is
, de kroon, die van den Regter aan
den Overwinnaar gegeven wierd.
Derde Boek – Hfst. I. § IV. 11 – Paufanias loc. cit.
Boek – pag. 330
Vorftelyke Spel-inftellers, en ’t gene deden, dat Ko-
ningen zig niet en fchaamden, maar tot vermaak en glo-
rie rekenden. Hier van daan zyn zeer aanmerkelyk
de woorden van Pafchalius dezen aangaande gefproken: Derde Boek – Hfst. I. § V. 1
Quae fanè praerogativa &c. Dat is: “ welk voorregt ze-
kerlyk getelt is onder de Koninklyke verrigtingen,
gelyk van zommige Koningen Strabo meldet. By de Derde Boek – Hfst. I. § V. 2
Perfen ftelden de Koningen zelf de pryzen voor van de
ren loop en van alles van welke in de Vyf-fpel-ftryden
oeffeningen gedaan worden, naa ’t getuigeniffe van
dezelfde Strabo. Het fchynt dan een Koninklyke ei- Derde Boek – Hfst. I. § V. 3
genfchap geweeft te zyn, deze fpeelen te beftieren.
Zeker de Korinthiers hebben AGESILAUS ver Derde Boek – Hfst. I. § V. 4
zogt, dat Hy ’t beftel wilde aannemen over ‘t Iftmi-
fe fpel: ’t gene Hy egter niet gedaan heeft: maar
als zy het beftelt hadden, is Hy aldaar gebleven, en
heeft de Stryd-fpeelers veiligheid befchikt. By Q. Derde Boek – Hfst. I. § V. 5
Calaber fchryft AGAMEMNON het teeken aan de
gene, die in ACHILLES lyk-ftatie rennen moeften.
Dat is:
Atrides, die den ftaf des ryks in Grieken zwaayt,
Bewerpt de meet, waar om de fnelle ren-loop draayt,
Ook verhaalt Lucianus uitdrukkelyk, dat zelfs HER- Derde Boek – Hfst. I. § V. 6
CULES ’er in voorgezeten hebbe.
§. VI.
Behalven deze eer van fucceffie of opvolginge, en uit
kragt van dien, zaten zy ook aan de regterhand van de
AGONOTHETEN, dat is, naa onze meininge, On-
der-Agonotheten, Onder-Atheoetheten, e. f. v. die haar on- Derde Boek – Hfst. I. § VI. 1
dergefchikte Minifters, of Bedienden waren. En dat
Derde Boek – Hfst. I. § V. 1 – Pafchalius lib. 6. cap. 10.
Derde Boek – Hfst. I. § V. 2 – Strabo lib. 14.
Derde Boek – Hfst. I. § V. 3 – Strabo lib. 15.
Derde Boek – Hfst. I. § V. 4 – Plutarchus in Agefilao.
Derde Boek – Hfst. I. § V. 5 – Q Calaber lib. 4.
Derde Boek – Hfst. I. § V. 6 – Lucianus in Herm.
Derde Boek – Hfst. I. § VI. 1 – Lucianus ibid.
Boek – pag. 331
die haar als mindere aan de flinkerhand zaten, blykt we-
derom uit Lucianus, gelyk ook uit Faber, die Hem Derde Boek – Hfst. I. § VI. 1
aantrekt. Dit zitten egter heeft opzigt op de gene die
uit hun ’t Collegie, de Vegaderinge, uitmaakten, zoo
’t ons fchynt, ’t welke zommige deden, terwyl de
andere, elk in hunne drie tallen, gevolmagtigt, op
haar plaats van toezigt poft hielden, t. w. drie aan ’t
einde van de Loop-baan (als blykt uit het geval van
EUPOLEMUS en LEO AMBRATIOTER, waar Derde Boek – Hfst. I. § VI. 2
van beneden) e. f. v. Of ook wanneer zy by de oordeel-
vellinge en prys-uitdeelinge alle by malkanderen wa-
ren, gelyk ons toefchynt, dat het plag te gefchieden.
Zy zaten dan (hoewel Pafchalius meint, dat ze ook Derde Boek – Hfst. I. § VI. 3
dikwyls ftonden, om te beter toe te zien, en alles waar
te nemen) , op ’t PLETHRIUM, het afgescho-
ten geftoelte, ’t welk buiten twyffel heerlyk was, en ee-
re aan zyne Bezitters verfchafte, zoo om de konft van
’t maakzel, als om dat het voor een Heiligdom, en
van daar voor een ASYLUM, Vry-wyk wierde aange- Derde Boek – Hfst. I. § VI. 4
zien: en eindelyk om dat zyn ftant-plaats was regt te-
gen over den altaar, en zittinge der Priefterinne van de
CHAMUNISCHE CERES, die ’t alleen geoorloft
was ’t fpel van naakte Mannen aan te fchouwen.
§. VII.
Zy waren ook heerlyk uitgedoft. Want of fchoon
Paufanias vermeldet, dat ze om PHERENICES be- Derde Boek – Hfst. I. § VII. 1
drog, die haar een Man veinsde, toen ze haren Zone
PISIDORUS in ’t perk bragte, en naderhand zy zig
zelfs, toen haar Zoon de zege greep, van vreugde ont-
dekkende voor eene Vrouw bekent wierde, nader-
hand naakt hebben moeten voorzitten: zoo heeft egter
die oneerbaarheid niet altyd behaagt, maar zy hebben,
gelyk te vooren, haar wederom wel gekleed vertoont,
en wel in een kleed van groote pragt, namelyk het
Derde Boek – Hfst. I. § VI. 1 – Faber Agon. lib. 3. cap. 19. ab init.
Derde Boek – Hfst. I. § VI. 2 – Paufanias lib. 6.
Derde Boek – Hfst. I. § VI. 3 – Pafchalius lib. 6. cap. 11.
Derde Boek – Hfst. I. § VI. 4 – Paufanias lib. 6.
Derde Boek – Hfst. I. § VII. 1 – Paufanias lib. 3.
Boek – pag. 332
waardig en by de Ouden zoo zeer geroemt Purper, een
dragt van Koningen, gelyk ook voegde aan de genen,
die in plaats van Koningen ftonden, en eene Konink-
lyke waardigheid bekleeden. Dat zy nu in ’t pragtig
Purper zaten, word wel niet allerwegens gezegt, maar
word waarfchynlyk egter uit Lucianus bewezen, als Derde Boek – Hfst. I. § VII. 2
Hy ANACHARSIS invoert in de Atheenfe School van
de Vuift vegters te fpreken, en te getuigen, dat Hy
, uit het purper jemant gemerkt hadde uit de
Overften te zyn. Maar ’t blykt nog te meer uit de naa-
volginge van twee Roomfe Keizeren CLAUDIUS en
DOMITIANUS, want van de eerfte zegt Dio, dat Derde Boek – Hfst. I. § VII. 3
Hy , op zyn Griex, uitgedoft gezeten heeft in
de fpeelen, en dat Hy zonderling
in ’t Stryd-fpel, , een purper kleed, omgehan-
gen hebbe. En van de laatfte zegt Suetonius, dat Hy Derde Boek – Hfst. I. § VII. 3
in ’t Loop-fpel van de Jonge Dogteren crepidatum, gepan-
toffelt, (’t welk ook Dio van KLAUDIUS getuigt)
purpureaque amiɛtum toga Graecanica, e. f. v. en met een
purpere Griexe rok bekleed de voorzittinge nam. Dat op zyn
Griex, en met een purpere Griexe rok bekleed te zyn in de
fpeelen, getuigt (dunkt ons) klaar genoeg, dat ook de
Griekze Bewinds-mannen met het luifter-ryke Purper om-
hangen zyn geweeft.
§. VIII.
Maar ook waren deze Bewinds-Mannen met nog an-
dere Koninklyke praal-tuigen verciert: want zy waren
ook verheerlykt met eene kroone; buiten twyffel eerft
van die ftoffe, met welke de Overwinnaars gekroont
wierden, namelyk Olyf-bladen, maar daar naa van goud.
Dat ze gekroont waren, blykt genoegzaam uit ’t gene
Diodorus Siculus verhaalt, t. w. dat de Pifaten door Derde Boek – Hfst. I. § VIII. 1
hulp van de Arcadiërs verflagen hebben de Eleërs, wier
Speelers gekroont waren: niet alle gekroont,
Derde Boek – Hfst. I. § VII. 2 – Lucianus ibid.
Derde Boek – Hfst. I. § VII. 3 – Dio lib. 68.
Derde Boek – Hfst. I. § VII. 4 – Suetonius in Domitiano cap. 4.
Derde Boek – Hfst. I. § VIII. 1 – Didorus Siculus Bibl. lib. 15. cap. 78.
Boek – pag. 333
maar de Bewinds-Mannen, gelyk, naa onze dunken,
Faber het te regte verklaart. Zoo waren ook de Be-
winds-Mannen van ’t Iftmife fpel gekroont, gelyk Dio Derde Boek – Hfst. I. § VIII. 2
Chryfoftomus toont, by gelegentheid dat Hy fpreekt
van hare Stokkel-knegten, gezonden, om Diogenes aan
te zeggen, dat Hy de aangenomene kroone zou afleg-
gen, en van de antwoord, die Diogenes daar op te rug-
ge zond. Niet minder dan de Ifthmife, zynde Eleefe
buiten alle tegenfpraak gekroont geweeft, daar ’t alles
trotzer was. Dit mag men voorts ook befluiten uit de
bygebragte plaatze van Dio wegens CLAUDIUS, Derde Boek – Hfst. I. § VIII. 3
want Hem als Spels-Voorzitter, en als ’t ware op zyn
Griex uitgedoft, vertoonende, zoo zegt Hy, dat die
Keizer behalven het Purper , een goudene
kroone genomen, dat is, opgezet hebbe. Desgelyx voegt
Suetonius in Keizer DOMITIANUS ook by ’t gekleed Derde Boek – Hfst. I. § VIII. 4
zyn met een purpere Griexe rok het dragen van een gouden
kroone op ’t hooft, met de beelteniffen van JUPYN en
JUNO, zynde teffens ook de Jupyns-Priefter, en ’t Col-
legie der Flaviaten met diergelyken gewaad en kroon op-
gepronkt, in welke nog, behalven de andere beelden,
ook zyn eigen gefatzoeneert was. Xiphilinus gaat uit Derde Boek – Hfst. I. § VIII. 5
Dio, wiens Verkorter Hy is, ook zoo Keizer COM-
MODUS op zyn Griex met Purper bekleed, en geciert
met eene kroone, van Indife gefteente brallende, in ’t
Schouwburg vertoonen, en beveftigt daar door ’t gene
wy zeggen, t. w. dat de Bewinds-Mannen of Regteren
van ’t Olymp-fpel gekroont waren. ’t Pafte bynaa ook
anders niet, nadien zy waren aan te merken als Priefters
van de fpeelen, die ter eere van dien ingebeelden God,
en aan dezelve (welke hier zonderling de Olympfe Ju-
pyn was) wierden toegeeigent. Want de Priefteren wa-
ren gekroont met Olyf-kranffen, fwagtels, myters, ook wel
met goudene kroonen, als uit de bygebragte plaats van
Derde Boek – Hfst. I. § VIII. 2 – Dio Chryfoft. in Diogen.
Derde Boek – Hfst. I. § VIII. 3 – Dio iterum lib. 68.
Derde Boek – Hfst. I. § VIII. 4 – Suetonius in Domit. cap. 4.
Derde Boek – Hfst. I. § VIII. 5 – Xiphilinus in Commodo.
Boek – pag. 334
Suetonius blykt. Gekroont waren ook de Priefterinnen;
want zoo verhaalt Heliodorus van CHARICIAEA Derde Boek – Hfst. I. § VIII. 6
Priefterin van DIANA, dat ze van Theagenes uit die
dragt voor een Priefterin gekent is.
§. IX.
Daar en boven, ’t welk ook naa jets Koninklyks
fweemde, hadenze ftaven in de handen, gelyk Faber
uit Hyginus bewyft, en ook kan afgenomen worden Derde Boek – Hfst. I. § IX. 1
uit ’t gene aan Cato de Jongere ontrent Antiochien ge-
beurde: want zy aldaar Spel houdende, en Hem te ge- Derde Boek – Hfst. I. § IX. 2
moete komende, zag Hy des Spels Opperbeftierder
, hebbende eene kroone en ftaf. Dat
nu gefchiedende ter naa-aapinge der Olymp-fpeelen, be-
wees wederom, datze aldaar den ftaf voerden. En
hierom zyn de Olympife Bewinds-Heeren van zommigen
ook met de naam van , Staf-houders, genaamt
geworden, gelyk Scaliger aanteektent. Dat ze nu den Derde Boek – Hfst. I. § IX. 3
Staf hielden, was een ogenfchynlyk vertoog van hunne
grootheid, nadien de ftaf van ouds her, en lang voor
die tyden, een teeken geweeft is van Koninklyke heer-
fchappie, ’t zy dat ze ontleent was van den Staf der Her-
deren, die ’er de fchapen mee ftierden en leidden; om
de Vorften te doen gedenken dat zy waren
, Herders van Volkeren: ’t zy om ’er door hun kragt
En gewelt (dewyl) men met een ftok zyn magt verdub-
Belen kan) te verbeelden: ’t zy o hen by de regt-ftok
in te boezemen en voor ogen te ftellen, dat zy regt te
oordeelen hadden. Voorzeker de HELLANODIKEN
hadden ze, en ten praal, en daar en boven tot een tee-
ken van magt en vermogen, om namelyk onbefcheidene
Stryd-fpeelers te ftraffen: ’t welk zy egter nooyt of zel-
den door hen zelf, maar door de RHAB-
DOPHORI, welke zonderling de Onder-Agnotheten
waren, en door de , MASTICOPHORI,
Derde Boek – Hfst. I. § VIII. 6 – Heliodorus AEthiop. lib. 1.
Derde Boek – Hfst. I. § IX. 1 – Hyginus lib. 2.
Derde Boek – Hfst. I. § IX. 2 – Plutarchus in Cat. jun.
Derde Boek – Hfst. I. § IX. 3 – J. Scaliger de Art. Poët. lib. 1. cap. 24.
Boek – pag. 335
met regt Stokkel-knegten te noemen, quamen te verrig-
ten: ’t welke gedaan wierde, of als een al te onorden-
telyken gewoel onder ’t fpel rees, of als de Stryders te
traag zig repten, en zig van collufie, onderlinge ver-
ftandhoudinge verdagt maakten: gelyk blykt uit het
gene Auguftinus zegt: door den drift tot de Speelen wor- Derde Boek – Hfst. I. § IX. 4
den ze den Duivelen gelyk, met hun gedruifch de menfchen
aanhitzende, en zig onderling te flaan, en datze yverig te-
gen malkanderen ftryden, daar ze niet beledigt hebben, om
’t dwaze volkje te behagen — Dewelke zoo ze
gemerkt worden eendragtig te zyn, dan haten zy hen en ver-
volgen ze, en roepen, dat ze als Colluforen, onderling ver-
ftand houdende, geftraft moeten worden, en dwingen den
Rigter, die een Wraker van alle onregt zyn moeft, daar
toe e. f. v. Ook gefchiedde zulk een flaan, als de Stryd-
fpeelers al te vroeg en hitzig voor hun beurt aanvielen.
Daar op word gefpeelt by Plutarchus door de antwoor- Derde Boek – Hfst. I. § IX. 5
de, welke EURYBIADES aan THEMISTOCLES
(die Hem aandrong, dat Hy als Admiraal van de Vloot
te SPARTA zig het werk zoo flap niet moeft neemen)
toe liet komen, zeggende;
: O Themiftocles, in de Speelen
flaan ze hitzige Voorlopers. Maar ook wierde wel af-
geroft zoo een, die tegen wil der Bewinds-Mannen, of
uit zig zelfs, een Verwinnaar kroonde: zoo verhaalt
Paufanias, dat LICHAS Lacedemonier, dog op der The- Derde Boek – Hfst. I. § IX. 6
banen naam ftrydende, flagen kreeg, zoo wanneer Hy
den overwinnenden Voerman van zynen wagen de krans
om ’t hooft bond. Even als ook die wel klop kregen,
die de Speelen met bedrog en omkopinge geftreden en ge-
wonnen hadden, krygende behalven de flagen nog eene
zware gelt-boete tot hunnen lafte: waar van benden.
En ook wierden door der HELLANODIKEN laft,
door bemiddeling van de Onder-Agnotheten en Mafti-
Derde Boek – Hfst. I. § IX. 4 – Auguftinus de catechiz. cap. 16.
Derde Boek – Hfst. I. § IX. 5 – Plutarchus in Themift.
Derde Boek – Hfst. I. § IX. 6 – Paufanias lib. 6.
Boek – pag. 336
gophoren, de qualyk fpeelende wel met flagen uit het perk
gedreven. Dit gebeurde ten minften in het Mufyk-fpel
aan EUANGEUS Tarentiner, want die met twee an-
deren om den prys zullende fpeelen op den cither, had
zig zoo pragtig uitgedoft en opgepronkt, dat Hy aller
oogen tot zig trok. Edog zonder hebbelykheid van
deze konft, toen ’t fpel aanging, bevonden wordende
was Hy allen ten fpot, en wierd zyne onbezuiftheid
van de MASTIGOPHOREN al flaande geftraft, tot
zoo verre, dat Hy al krytende uit den Schouwburg
door ’t midden van het tonneel met bebloede beenen
geleid zynde, uitgefloten wierde: zoo anders het waar
is, ’t gene Lucianus verhaalt. Voor diergelyke was Derde Boek – Hfst. I. § IX. 7
ook NERO bevreeft, waarom Hy de Agonotheten en
Maftigophoren fteek-pennen befchilte, naa ’t verhaal
van Dio by XIPHILINUS en SUETONIUS: gelyk ook CA- Derde Boek – Hfst. I. § IX. 8
RACALLA, die gezegt word by de wagen-ren in ‘t Derde Boek – Hfst. I. § IX. 9
CIRCUS zig gebogen en geneigt te hebben voor een
Agonothete, die egter maar een Vrygemaakte van con-
ditie was, om de flagen te ontduiken, zoo Hy zig
ergens in vergreep. Diergelyke zou HELIOGABA-
LUS gedaan hebben. Behalven dit openbare, zoo is ‘t Derde Boek – Hfst. I. § IX. 10
zeker, dat ook de GYMNASIARCHEN en XYSTAR-
CHEN, Oeffen-Schoolmeefters in de beftieringe van hun-
ne Schoolen en derzelver oeefeninge met ftaven en roe-
den voorzien waren, en dat ze met dezelve wakker op
de Leerlingen; zoo wanneer ze zig te buiten gingen,
toeklopten: gelyk blykt uit het gene Plutarchus van Derde Boek – Hfst. I. § IX. 11
ANTONIUS, zig gedragende met de aflegginge van
Veld-Heers teeken en cieradien; als een GYMNASI-
ARCH, Oeffen-School-Meefter te Athenen, verhaalt,
waar van breder by Faber te lezen is. Derde Boek – Hfst. I. § IX. 12
§. X.
Maar ’t is gezegt, dat de regte ftaf of roede door ha-
Derde Boek – Hfst. I. § IX. 7 – Lucianus in libell.
Derde Boek – Hfst. I. § IX. 8 – Xiphilinus in Nerone.
Derde Boek – Hfst. I. § IX. 9 – Suetonius in Nerone. cap. 23.
Derde Boek – Hfst. I. § IX. 10 – Xiphilinus in Heliog.
Derde Boek – Hfst. I. § IX. 11 – Plutarchus in Antonio.
Derde Boek – Hfst. I. § IX. 12 – Faber lib. 1. cap. 19.
Boek – pag. 337
re regtheid ook een indruk gaf aan de gene, die ze
zwaayde, dat tot zynen lafte lag regt en onzydig te
voniffen, en dezen ftaf zwaayden ook de Koningen, om
dat zy als Opper-heerfchers ook Opper-regters waren.
En daarom was te Athenen de ftaf een toonteeken van
alle Regteren: ’t welk blykt uit den Scholiaft van A- Derde Boek – Hfst. I. § X. 1
riftophanes, zeggende:
&c.
Dat is: en ’t lot geworpen zynde, nam de een op zig over
die, de ander over andere zaken te oordeelen. Dog de Roe-
per (Dienaar) gaf aan jeder een ftaf, ten toonteeken om regt-
veerdig te oordeelen: als nu een jeder tegen den avond zynen
ftaf aan den Prutaner weder over gaf, ontfing Hy een Trio-
bolus voor zyne regtzitting. En dat de Atiffe Regters
zulke ftaven namen, toont ook Ariftoteles, zeggende: Derde Boek – Hfst. I. § X. 2
&c. Dat is: want
op jeder der Regthuizen boven ’t portaal van den ingank is
een devys gefchreven. En Hy (de Regter) , den
ftaf, neemende, gaat in zyn Regthuis. Zoo fchryft ook
Homerus aan de Regteren, zittende ter beraadflaginge Derde Boek – Hfst. I. § X. 3
en oordeel-vellinge, ftaven toe, en noemtze naadruk-
kelyk met het woord , Scepters.
Dat is:
De Regteren, die, jeder met zyn handen vaten
De Scepters, hun van hunne Dienaars toegereikt,
In ’t heilig rond op uitgraveerde fteenen zaten.
Zoo vertalen wy ’t, of fchoon de Scholiaft Euftathius Derde Boek – Hfst. I. § X. 4
’t in diervoegen opgevattet heeft, dat zoo dra de Reg-
ters neergezeten waren om regt te pleegen, zy alsdan
Derde Boek – Hfst. I. § X. 1 – Scholiaft ad Ariftoph. in Plut.
Derde Boek – Hfst. I. § X. 2 – Ariftoteles in Rep. Athen.
Derde Boek – Hfst. I. § X. 3 – Homerus Iliad. 6.
Derde Boek – Hfst. I. § X. 4 – Euftathius ad cum locum.
Boek – pag. 338
aan de , Roepers, Dienaars, de Scepters over-
langden, op dat die middelerwyl ’t gedruifch des volx
bedwingen zouden. Ons dunkt, dat zy de Scepters
behielden, zoo lang zy regt zaten, dog dat ondertuf-
fchen de Dienaars ftaven of ftokken hadden tot bedwin-
ging van het volk en deszelfs geraas. En dit dunkt
ons klaar genoeg uit den Scholiaft van Ariftophanes,
wiens woorden zoo thans bygebragt zyn, als ook uit
de natuir der zaken te blyken. Onderwylen egter fteekt
hier gemelden Euftathius het zegel aan, dat aan den
Regteren Scepters eigen waren, zeggende:
&c. Dat is: Dog de Regters
moeten Scepters hebben: als zy zaten, hadden zy ze niet al-
tyd, maar opftaande greepen zy die wederom. Anders had-
den hunne Scepters de omftaande Roepers, Dienaars, e. f. v.
Daar nu de HELLANODIKEN als Regters in een
Regterlyk gezag zaten, wat wonder was ’t dan, dat
ze ook Scepters zwaayden, hunne ondergefchikten en
Dienaars, de Agonotheten en Maftigophoren deels mede
met ftaven, deels met ftokken verzien zynde.
§. XI.
Ook pafte aan de HELLANODIKEN het ftaf of
fcepter houden, naadien ook de ftaf van ouds her, om
het teeken van magt, regeeringe, beftieringe en on-
derftellinge, dat ’er in lag, eene uitbeeldinge geweeft
is van vreede: te weten, om dat door de magt eens
ftoks en beftieringe de twiftende en flaande gefcheiden
konnen worden, en daar toe gebragt, dat ze ophou-
den van zulke dadelykheden, en voorts ftille zyn, ‘t
welke een gedeelte van de vreede is, zynde ’t anderge-
deelte flegts eene volherdinge van die ophoudinge, de-
welke menigmaal tot gezelfchap krygt liefde, gunfte;
Boek – pag. 339
toegenegentheid, onderlinge vereeniging en byftand
e. f. v. Zoo word aan MERCURIUS een ftaf of fcep-
ter toegefchreven, met twee gekronkelde flangen om-
wonden, als het vreede-teeken, om dat Hy die tuffchen
twee ftrydende flangen werpende dezelve uit hunne
ftryd dede fcheiden, tot ftilte bragt, en alzoo tot vree-
de, naa ’t getuigenis van ORPHEUS. APOLLO Derde Boek – Hfst. I. § XI. 1
zoude Hem dezen vereert hebben, tot vergeldinge,
dat Hy Hem toeftond de eere van de Lier uitgevonden
te hebben. Zy word gezegt van goud, of vergult ge- Derde Boek – Hfst. I. § XI. 2
weeft te zyn, om dat de vreede rykdom toeftort. Hier
op fpeelt Horatius, als Hy van MERCURIUS zingt: Derde Boek – Hfst. I. § XI. 3
Tu pias laetis animas reponis
Sedibus: virgaque levem coërces
Aurea turbam, fuperis Deorum
Gratus & imis.
Dat is :
Gy helpt met uwen ftaf van goud, aan ruft
De vroome ziels, en fchept den fchimmen luft:
Dus u het Godendom daar boven kuft,
En ook beneden.
Den HELLANODIKEN, zeg ik, pafte dan ook de
ftaf of fcepter, om dat ze door hunne beftieringe en oor-
deel rufte en ftilte veroorzaakten, nadien zy niet alleen
’t gewoel des volx bedaarden, de onordentlykheden der
Stryders verhielpen, maar ook de gene, die naa geda-
ne ftryd elk om ’t zeerft naa de prys greepen, en ’er
over onder malkanderen, gelyk ’t gebeurde; twifteden,
quamen fcheiden, en alzoo tot rufte bragten.
§. XII.
Om dat ze nu in zulken luifter zaten, zoo waren ze
niet anders bynaa aan te merken, dan als
Derde Boek – Hfst. I. § XI. 1 – Orpheus in Hymn.
Derde Boek – Hfst. I. § XI. 2 – Hyginus loc. cit.
Derde Boek – Hfst. I. § XI. 3 – Horatius Carm. lib. 1. od. 10.
Boek – pag. 340
tegenwoordig zynde Goden des Spels, hoewel die eernaam Derde Boek – Hfst. I. § XII. 1
anders zonderling MERCURIUS toequam, gelyk el-
ders is getoont. En dit was waaragtig zonderling van
de oudfte die aller Voorzitter was, en MERCURIUS
plaats bekleedde, of liever geagt wierd te bekleeden:
daarom ook van Faber als , de Voorzittende God Derde Boek – Hfst. I. § XII. 2
des Spels, befchreven; die ook den rang had in ’t gaan:
’t welk dezelve alzoo uitdrukt: idem alio loco nos docet, Derde Boek – Hfst. I. § XII. 3
feniorem praeire ordine, caeteros Hellanodicas fubfequie, fecun–
dum aetatis cajufque praerogativam, confueviffe. Dat is: de-
zelve (t. w. Philoftratus) leert ons op een ander plaats, dat
de oudfte gewoon was voor te gaan, de andere Hellanodiken,
elk naa zyn ouder, te volgen. Hunne rang dan was de
natuirlyxte, als zynde naa ’t ouder.
Derde Boek – Hfst. I. § XII. 1 – Pafchalius lib. 6. cap. 11.
Derde Boek – Hfst. I. § XII. 2 – Faber lib. 1. cap. 19.
Derde Boek – Hfst. I. § XII. 3 – Idem lib. 2. cap. 24. in fine.
There are no comments published yet.